Ο Πόλεμος των Αγωγών στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο

Του Αθανάσιου Πίτατζη 

"Σύμφωνα με το US Geological Survey’s (USGS) Energy Resources Program, η περιοχή που είναι γνωστή ως Levant Basin Province συγκρίνεται με κάποιες από τις μεγάλες περιοχές του κόσμου.Εκτιμώντας προφανώς ότι επιβεβαιώθηκαν οι ανακαλύψεις μεγάλων ποσοτήτων υδρογονανθράκων, με ενδεχόμενο την μεταβολή των γεωπολιτικών δεδομένων σε ολόκληρη την περιοχή, το USGS ξεκίνησε την πρώτη του εκτίμηση για το σύνολο των κοιτασμάτων πετρελαίου και αερίου στην ευρύτερη περιοχή που ανήκει στην ανατολική Μεσόγειο, περιλαμβάνοντας την Λεκάνη του Αιγαίου και την ανατολική λεκάνη (Levant Basin) στα ανοικτά των ακτών της Κύπρου, του Λιβάνου, της Συρίας και του Ισραήλ και την Λεκάνη του Νείλου στα ανοικτά των ακτών της Αιγύπτου. Τα συμπεράσματα ήταν εντυπωσιακά. Το USGS υπολόγισε το σύνολο της ανατολικής Μεσογείου σε 345 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια αερίου και 3,4 δισεκατομμύρια βαρελιών πετρελαίου.

Ειδικότερα, το USGS, χρησιμοποιώντας όλα τα δεδομένα προηγούμενων γεωτρήσεων και γεωλογικών ερευνών στην περιοχή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «οι μη ανακαλυφθείσες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή της ανατολικής λεκάνης (Levant Basin Province) υπολογίζονται σε 1,68 δισεκατομμύρια βαρελιών πετρελαίου και 122 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια αερίου. Επιπλέον το USGS εκτιμά ότι «οι μη ανακαλυφθείσες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου στην περιοχή της λεκάνης του Δέλτα του Νείλου (Nile Delta Basin Province) εκτιμώνται σε περίπου 1,76 δισεκατομμύρια βαρελιών πετρελαίου και 223 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια αερίου.» 
Για να έχουμε μία συγκριτική εντύπωση των αριθμών, το USGS εκτιμά ότι η Λεκάνη της Δυτικής Σιβηρίας στη Ρωσία, η μεγαλύτερη παγκοσμίως γνωστή λεκάνη φυσικού αερίου, εμπεριέχει 643 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια αερίου. Επίσης, οι περιοχές της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής έχουν διάφορες περιοχές πλούσιες σε φυσικό αέριο, συμπεριλαμβανομένων της λεκάνης Rub Al Khali Basin (426 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια) στην νοτιοδυτική Σαουδική Αραβία και τη Βόρεια Υεμένη, του πεδίου Greater Ghawar Uplift στην ανατολική Σαουδική Αραβία (227 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια) και του πεδίου Zagros Fold Belt (212 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια) στον Περσικό Κόλπου και εντός του Ιράκ και του Ιράν.[1]"

Είναι εμφανές από τα παραπάνω ότι η Νοτιοανατολική Μεσόγειος έχει ήδη προσελκύσει το ενδιαφέρον της πετρελαϊκής βιομηχανίας αλλά και όλων των μεγάλων γεωπολιτικών δρώντων όπως η Η.Π.Α, η Ρωσία, η Τουρκία που θέλει να καταστεί κόμβος μεταφοράς υδρογονανθράκων από την Μέση Ανατολή στην Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Ένωση που ενδιαφέρετε ιδιαίτερα γιατί θέλει να απεξαρτηθεί από το ρωσικό φυσικό αέριο όσον το δυνατόν περισσότερο, η Κίνα που ενδιαφέρεται για εισαγωγή υδρογονανθράκων λόγο της μεγάλης εσωτερικής ζήτησης που έχει και αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια.Επίσης οι κύριοι Περιφερειακοί παίκτες της Μέσης Ανατολής το Κατάρ, το Ιράν και η Σαουδική Αραβία ενδιαφέρονται μέσω διαφορετικών αγωγών που θα καταλήγουν στην Μεσόγειο να μεταφέρουν φυσικό αέριο και πετρέλαιο στις δυτικές αγορές.

Η.Π.Α
Οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για την περιοχή κυρίως για γεωστρατηγικούς και δευτερευόντως για οικονομικούς λόγους. Οι λόγοι είναι οι εξής:

• Προωθούν τον Νότιο διάδρομο μεταφοράς φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας η μέσω της Νοτιοανατολικής Μεσογείου από Κατάρ, Ιράν (όταν εξομαλυνθούν οι σχέσεις του με την Δύση), του Αζερμπαϊτζάν, της Κύπρου, του Ισραήλ και τα πιθανά κοιτάσματα της Ελλάδας. Αυτό προωθείται ώστε η Ευρώπη να απεξαρτηθεί από το Ρωσικό φυσικό αέριο.
• Όλα τα πιθανά κοιτάσματα θα πρέπει να ελέγχονται όσον το δυνατόν περισσότερο από εταιρείες αμερικανικών συμφερόντων ώστε να διασφαλιστεί η χρησιμοποίηση του δολαρίου ως νόμισμα για τις συναλλαγές των υδρογονανθράκων της περιοχής. Μία πρόβλεψη που θα μπορούσαμε να κάνουμε αν τα νούμερα επιβεβαιωθούν και η Ευρωζώνη αποφασίσει να χρησιμοποιήσει το ευρώ σαν συναλλαγματικό μέσο για τις συναλλαγές υδρογονανθράκων στην περιοχή θα προέκυπτε θέμα με το δολάριο σαν παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.
• Τελευταίος λόγος είναι και ο έλεγχος των εμπορικών και των ενεργειακών ροών που περνάνε από την Νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Μια πρόβλεψη για το μέλλον: αν ακούσετε στις ειδήσεις στα επόμενα 10 χρόνια ότι ένα αμερικανικό αεροπλανοφόρο θα σταθμεύει μόνιμα στην Κρήτη και ένα στην Κύπρο, σκεφτείτε ότι έχει γίνει συμφωνία των ΗΠΑ με Αίγυπτο, Ισραήλ, Κύπρο και Ελλάδα η οποία προβλέπει ότι οι χώρες αυτές θα χρησιμοποιούν το δολάριο σαν μέσο συναλλαγών των υδρογονανθράκων που διαθέτουν και σε αντάλλαγμα οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν την ασφάλεια της περιοχής. Αν θεωρήσουμε επίσης ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται μία τέτοιου είδους συμφωνία έγινε πριν πολλά χρόνια ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Σαουδική Αραβία , άρα είναι πιθανόν να ξαναγίνει.
Παρακάτω βλέπουμε φωτογραφίες των καινούργιων αμερικανικών αεροπλανοφόρων.

Ρωσία
Η Ρωσία θέλει να διασφαλίσει τα παρακάτω συμφέροντα μέσω της ανάμιξής της στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο: 

• Εξασφάλιση του μονοπωλίου παροχής φυσικού αερίου της Ευρώπης από ρωσικές πηγές ή έμμεσα ή άμεσα ελεγχόμενες από αυτή.
• Παρουσία στις θερμές Θάλασσες και διασφάλιση ναυτικής βάσης στην Μεσόγειο με κάθε κόστος.
• Συμμετοχή στην παραγωγή ή την μετακίνηση υδρογονανθράκων μέσω των εθνικών εταιρειών (Gazprom κτλ) στην περιοχή.
• Εξασφάλιση ελέγχου του Νότιου διαδρόμου μεταφοράς φυσικού αερίου που αποτελεί αντίπαλο δέος του δικού της σχεδιαζόμενου Νότιου διαδρόμου του South Stream. Επίσης αυτό μπορεί να γίνει και με αναβάθμιση του υπάρχοντος ήδη αγωγού Blue Stream που ενώνει την Ρωσία με την Τουρκία απευθείας μέσω της Μαύρης Θάλασσας, άρα περισσότερη εξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία.

Παρακάτω παραθέτουμε χάρτες με τους αγωγούς του Νότιου διαδρόμου μεταφοράς φυσικού αερίου και πετρελαίου από την Μέση Ανατολή και την Νοτιοανατολική Μεσόγειο στην Ευρώπη.

Τουρκία
Είναι εμφανές ότι η Τουρκία θέλει να πετύχει δύο κυρίως στόχους:

• Να καταστεί κόμβος μεταφοράς φυσικού και πετρελαίου προς της Ευρώπη ώστε να έχει γεωπολιτικά και οικονομικά πλεονεκτήματα, όπως η διασφάλιση της εδαφικής της ακεραιότητας αλλά και η να μην χρησιμοποιηθεί εναντίον της το κουρδικό ζήτημα.
• Η συμμετοχή της στη εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της περιοχής ώστε να απεξαρτηθεί από την Ρωσία ενεργειακά αλλά και να έχει οικονομικά οφέλη.

Ευρωπαϊκή Ένωση
Η ΕΕ θέλει κυρίως να απεξαρτηθεί ενεργειακά από την Ρωσία για να περιορίσει το κόστος ενέργειας αλλά και να διασφαλίσει και την ενεργειακή της ασφάλεια με ιδία μέσα παραγωγής. Οπότε με τα κοιτάσματα της Νοτιοανατολικής Μεσογείου η ΕΕ έχει μία πολύ μεγάλη ευκαιρία να απεξαρτηθεί από το Ρωσικό φυσικό αέριο αλλά και σε βάθος χρόνου με την χρησιμοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να γίνει αυτάρκης και να μην εξαρτάται από εισαγωγές.

Κίνα
Η Κίνα θέλει ίσως να αποκτήσει πρόσβαση στα κοιτάσματα της περιοχής μας ώστε να έχει και μία τέταρτη εναλλακτική πηγή υδρογονανθράκων εκτός από την Μέση Ανατολή, την Ρωσία και την Κεντρική Ασία, κάτι αντίστοιχο έχει κάνει ήδη η Κίνα σε χώρες της Αφρικής όσον αναφορά την πρόσβαση στα διάφορα μεταλλεύματα αλλά και στο πετρέλαιο.

Ιράν εναντίον Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας
Παρακάτω παραθέτουμε χάρτες με τα κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου του Περσικού Κόλπου αλλά και χάρτες με πιθανούς δρόμους μεταφοράς των υδρογονανθράκων της περιοχής αυτής.

Είναι εμφανές ότι ο πόλεμος στην Συρία και Ιράκ γίνεται για το ποιος θα ελέγξει την πορεία των αγωγών για την μεταφορά του φυσικού αερίου από το τεράστιο κοίτσμα South Pars που μοιράζονται Ιράν και Κατάρ

Κατάρ
Το Κατάρ έχει τα παρακάτω συμφέροντα στην περιοχή μας:

• Να υψώσει το ανάστημά του στο παγκόσμιο στερέωμα, καθώς και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις της κατασκευής ενός αγωγού που θα διαπερνά τη Συρία
• Ακόμη ακριβώς πριν ξεσπάσει η σύγκρουση στη Συρία, το Ιράν ήταν έτοιμο να κάνει μια συμφωνία με το Ιράκ για τη δημιουργία αγωγού φυσικού αερίου που θα αντλούσε φυσικό αέριο από το South Pars (το μεγαλύτερο κοίτασμα στον κόσμο), μεταξύ Ιράν, Ιράκ και Συρίας. Το Κατάρ δεν μπορούσε φυσικά να το επιτρέψει αυτό, καθώς έτσι θα άφηνε το Ιράν να πάρει το πάνω χέρι και να δημιουργήσει μια “σιιτική ημισέληνο”. Το Κατάρ ήθελε να έχει τον πρώτο λόγο στον αγωγό και το αρχικό του σχέδιο προέβλεπε την κατασκευή αγωγού από το South Pars μέσω Ιράκ και Τουρκίας και από εκεί προς την ευρωπαϊκή αγορά. Παρ'όλ'αυτά, ο αγωγός θα ΄πρεπε να διασχίσει το νότιο, το κεντρικό και το Βόρειο Ιράκ. Το εγχείρημα αντιμετωπίζει προβλήματα, καθώς το παιχνίδι ελέγχου επί των πετρελαϊκών αποθεμάτων παίζεται μεταξύ των Κούρδων του βόρειου Ιράκ και της κεντρικής κυβέρνησης
• Ένας αγωγός μέσω της Συρίας θα ήταν πολύ ευκολότερη υπόθεση και επίσης πολύ πιο βολική για την Ιορδανία, στην οποία το Κατάρ έχει τάξει δωρεάν φυσικό αέριο, ως αντάλλαγμα για την εκπαίδευση που παρέχει στους Σύρους αντάρτες στα εδάφη της, αλλά και για την άδεια που τους έχει παρασχεθεί από την Ιορδανία να χρησιμοποιούν τα εδάφη της για να εξαπολύουν επιθέσεις κατά στόχων του Ασάντ στη νότια Συρία. Για την Ιορδανία που εισάγει το 95% των αναγκών της σε καύσιμα, αυτό θα αποτελούσε ένα κοινωνικο- οικονομικό πραξικόπημα στην ουσία, ενώ η εκπαίδευση των μελών της Τζιχάντ θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ζωντανό κίνδυνο για τη μοναρχία της μελλοντικά.[2]

Τέλος ένας ακόμη λόγος του ανταγωνισμού μεταξύ Ιράν και των χωρών του Περσικού Κόλπου είναι ο κίνδυνος κλεισίματος των στενών του Ορμούζ από το Ιράν και για αυτό το λόγο οι μοναρχίες του Κόλπου προσπαθούν να παρακάμψουν τα στενά με αγωγούς είτε προς την Μεσόγειο είτε προς την Ερυθρά Θάλασσα είτε προς τον Ινδικό Ωκεανό.

Τελικό Συμπέρασμα
Οι γεωπολιτικοί δρώντες που ενδιαφέρονται για την περιοχή μας είναι πολλοί και τα συμφέροντα που εκπροσωπούν ο καθένας πολλά και σε πολλές περιπτώσεις αντικρουόμενα και για αυτό το λόγο κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το μέλλον. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η Νοτιοανατολική Μεσόγειος θα είναι για τις επόμενες δεκαετίες χώρος παραγωγής και μεταφοράς υδρογονανθράκων και με περιφερειακές αλλά και παγκόσμιες συγκρούσεις. Ο σκοπός του άρθρου είναι να δώσουμε στον αναγνώστη μια φωτογραφία της της γεωπολιτικής πραγματικότητας στην Νότιοανατολική Μεσόγειο.


[1] Μεταβολές στο γεωπολιτικό σκηνικό της Ανατολικής Μεσογείου του Ιωάννη Παρίση 
[2] Πληροφορίες για τα συμφέροντα του Κατάρ από το άρθρο: Τα συμφέροντα του Κατάρ στη Συρία και ο αγωγός για το κοίτασμα του South Pars 


Πηγή GeoEnergyGreece